لرزه خیزی

با توجه به مخاطرات لرزه ای ساختگاههای فلات ایران، و نیاز بخشی از ساختمان ها برای محاسبۀ دقیق تر اثرات زلزله بر ساختمان ها، مطالعات لرزه خیزی و تهیه طیف طرح ویژۀ ساختگاه ها یکی از خدمات فنی این شرکت می باشد. رئوس این خدمات شامل موارد زیر است:

1 – تحلیل خطر به روش تعینی (Deterministic Seismic Hazard Analysis)

2 – تحلیل خطر به روش احتمالاتی (Probalitistic Seismic Hazard Analysis)

3 – طیف طرح ویژۀ ساختگاه به روش آماری (Site Design Spectrum-Statistics)

4 – طیف طرح ویژۀ ساختگاه به روش تعینی (Site Design Spectrum-Deterministic)

5 – تحلیل دینامیکی آبرفت (Dynamic Analysis of Alluvium)

آئین نامۀ 2800 مطالعات لرزه خیزی را در چه ساختمانها و ساختگاه هایی الزامی دانسته است:

الف- برای ساختگاه هایی که دارای خصوصیاتی غیر از زمین های نوع 1 تا 4 هستند. برای این نوع ساختگاه ها، امکان ناپایداری زمین تحت نیروی زلزله نیز بایستی مد نظر قرار گیرد.

ب- در ساختگاه هایی که زمین آنها متشکل از رس یا لای دارای رطوبت زیاد با حداقل ضخامت 10 متر و دامنۀ خمیری بیش از 40 باشد.

پ - در ساختگاه هایی که لایه های خاک با سرعت موج برشی معادل خاک های نوع 3 یا 4 و ضخامت بین 5 تا 20 متر روی یک لایه سخت با سرعت موج برشی بیش از 750 متر بر ثانیه قرار گرفته و سرعت موج برشی این لایه سخت حداقل 3 برابر متوسط سرعت موج برشی لایه فوقانی باشد. در این مورد، در صورت عدم دسترسی به طیف طرح ویژه ساختگاه، می توان از طیف زمین نوع 4 استفاده کرد.

ت - ساختمان های بلند تر از 150 متر یا دارای دوره تناوب اصلی بیش از 3/5 ثانیه.

ث – ساختمان های بلند تر از 50 متر که بر روی زمین های غیر از نوع 2،1 یا 3 ساخته شوند

ج – ساختمان های بلند تر از 50 متر که بر روی زمین های نوع 2 یا 3 که ضخامت خاکی بیش از 60 متر داشته باشد، ساخته شوند.

چ – ساختمان های نامنظم بلند تر از 3 طبقه که نامنظمی زیاد وشدید پیچشی در پلان یا نامنظمی جرمی، نرم و خیلی نرم در ارتفاع داشته باشد و دارای اهمیت زیاد یا خیلی زیاد باشند و بر روی زمین های غیر از نوع 2،1 یا 3 ساخته شوند.

شرحی اجمالی بر مطالعات لرزه خیزی

برای تحقیق وضعیت لرزه خیزی یک منطقه و تخمین خطر زمین لرزه، آگاهی و اطلاع جامع از زمین لرزه های ثبت شده، زمین شناسی و تکتونیک آن منطقه ضرورت دارد. نقشه های توزیع کانون زمین لرزه ها بیانگر این واقعیت است که فلات ایران خود یک زون لرزه خیز می باشد. در واقع فلات ایران به عنوان قسمتی از کمربند آلپ-هیمالیا دارای گسلهای بی شمار فعال و غیرفعال است که عمدتا دارای مکانیزم روراندگی می باشند. مناطق بالقوه فعال و همچنین تغییر شکل های زمین ساختی، معمولا در امتداد تعداد زیادی گسل رورانده قرارگرفته است.

حرکت صفحه عربستان در امتداد شمال شرق - جنوب غرب به سمت شمال شرق و حرکت صفحه هند در جهت شمال غرب از یک طرف و پایداری صفحۀ اوراسیا در شمال، نقش اصلی در بوجود آوردن نیروهای فشاری در لایه های رسوبی قشر آذرین سطحی و نیز در قسمت های عمقی فلات ایران را دارا می باشد. به همین دلیل یعنی محدود بودن فلات بین صفحات نامبرده، امکان بوجود آمدن حرکت های امتدادی کم است. در عوض در پوسته قاره ای و به خصوص قشر رسوبی آن، چین خوردگی و روراندگی هایی شکل می گیرد. بعضی از گسل های کواترنر با زمینلرزه های بزرگی همراه هستند و می توان ادعا نمود که در آینده هم محل زمینلرزه های مساله آفرین خواخند بود. البته این نکته حائز اهمیت است که بعضی از گسل های کواترنر به طور مستقیم با زمین لرزه های قرون گذشته و جاری بدون ارتباط به نظر می رسند. شرط احتیاط این است که گسل های کواترنر را به عنوان کانونهایی با توان ایجاد زلزله های احتمالی آینده فرض کرد.

اظهار نظر قاطع در مورد فعال نبودن بعضی از گسل ها، به علت خطا در تعیین محل زمین لرزه ها، ناشی از عدم وجود پایگاه های زلزله نگاری با عدم دقت کافی پایگاه ها برای مکان یابی خوب و همچنین نبود اطلاعات کافی در خصوص زمین لرزه های کوچک، عملا غیر ممکن می باشد. به دلیل اشتباه در تعیین محل زمین لرزه های حتی بزرگ در قرون گذشته و خطای قابل توجه برای زمین لرزه هایی با بزرگی متوسط در قرن جاری، ضرورت ایجاب می کند که در مطالعات سایزموتکنونیکی و تخمین خطر زمین لرزه حتی المقدور جانب احتیاط رعایت گردد. داده های زمین لرزه در این موارد ناقص است و نقشه های تکتونیکی در ارتباط با گسل های کواترنر هم بدون نقص نمی باشد. بنابراین برای تخمین خطر زمین لرزه آگاهی کاقی از زمین لرزه های تاریخی و قرن جاری و شناخت گسل های فعال و غیر فعال از ضروریات می باشد. بیشتر گسل های همراه با زمین لرزه های مخرب قبل از وقوع زمین لرزه شناسائی نشده بودند و به عنوان کم اهمیت تلقی می شدند. این مساله موید ضعف و نقص در کارهای زلزله شناسی و سایزموتکتونیک می باشد.

---