دفن بهداشتی زباله ها در خاک

لزوم و اهميت دفن بهداشتی زباله ها

براي حل مشكل زباله سه راه حل كلي بازيافت، تبديل و دفن وجود دارد:

- متداول‌ترين و اقتصادی‌ترين روش دفع زباله، دفن بهداشتي زباله مي‌باشد كه يك راه حل عمومي براي دفع ضايعات خطرناك شناخته شده است.

دفن بهداشتي عبارت از دفن مواد زايد جامد در زمين، بدون ايجاد مشكلات و خطرات زيست محيطي و بهداشتي است.

- عدم دفن بهداشتي زباله‌ها به نحو مناسب و مطمئن باعث تراوش شيرابه‌هاي توليد شده که باعث آلودگي آب‌هاي زيرزميني و در نتيجه وارد شدن صدمات جبران ناپذيري به محيط زيست مي‌شود.

خطرات حاصل از عدم رعايت ضوابط بهداشتي در دفن زباله‌هاي شهري در اغلب شهرهاي كشور، مخصوصاً شهرهايي كه سطح آب زيرزميني در آنها بالاست، به حدي است كه ايجاب مي‌نمايد تا اين مسئله مهم بيش از پيش مورد توجه مسئولين امر قرار گيرد

در آمريكا بيش از 75 درصد زباله به صورت بهداشتي دفن مي‌شود كه اين خود معرف اهميت دفن زباله است

- ميزان توليد زباله در ايران نزديك به ۴۰ هزار تن در روز است كه حدود هفت هزار و هفتصد تن آن سهم تهرانى هاست. كمتر از چهار درصد از اين زباله ها بازيافت و بقيه در زمين دفن مى شود. براساس برآورد شهردارى تهران، هر فرد شهر نشين بطور متوسط ۷۵۰ گرم و هر روستايى ۳۵۰ گرم زباله توليد مى كند. اين ميزان زباله منجر به آلودگى آب، خاك و هوا مى شود، گازهاى گلخانه اى ايجاد مى كند و مشكلات گرم شدن زمين را به دنبال دارد كه امروزه يكى از نگرانى هاى اساسى جهانيان است. در اين ميان فقط شهردارى تهران سالانه براى جمع آورى اين حجم زباله نزديك ۶۵  ميليارد تومان هزينه مى كند.

دفن بهداشتی زباله در زمین

روش دفن بهداشتی زوائد درزمین از تمام روشهای دیگر دفع مواد زائد کامل تر بوده و بیشتر استفاده می شود . تخمین زده اند که بیش از 90 % زوائد به روش دفن بهداشتی در زمین دفع می شوند زیرا که روش نسبتاً ارزانتری است و ضمناً مواد باقیمانده از سوزاندن زباله در کوره ، تولید کود از زباله و بازیابی زباله ها سرانجام به زمین برای دفن احتیاج دارند . فقط روش ریختن زوائد در اقیانوس را می توان با دفن بهداشتی زباله در زمین مقایسه کرد که احتیاجی به روشهای اضافی و جنبی جهت دفع کامل مواد زائد ندارد. از نظر جابجائی مواد تمام زوائد را می توان در زمین دفن کرد ولی برای تثبیت نهائی محل دفن ، برای مثال به وسیله جریانهای تجزیه زیستی ، قرار دادن تمام مواد زائد در زمین مشکل است . نزولات جوی باعث نشت مواد آلی و معدنی زوائد دفن شده در زمین می شود . تراوش آب بیش از ظرفیت محل دفن زوائد سبب انحلال مواد زائد می شود که ضمن حرکت عمودی برمقدار مواد محلول آن افزوده می گردد . مواد آلی غیر محلول ممکن است در اثر فعالیتهای زیستی به شکل محلول در آیند و نشت اکثر مواد آلی از زمین با این مکانیسم صورت می گیرد .

دفع زوائد جامد در زمین را بدون اینکه مخاطراتی برای سلامتی یا ایمنی مردم بوجود آورد را دفن بهداشتی زباله در زمین گویند . چندین روش مختلف دفن بهداشتی زباله در زمین وجود دارد : دفن زباله در یک دره تنگ ، دفن زمینی مرطوب ، دفن مواد صنعتی در زمین و دفن زمینی غیر محدود . روش دفن مواد زائد در زمین در زمین بستگی به اختصاصات و زمین شناسی محل دفن زوائد دارد . چون در گذشته در انتخاب محل دفن زباله دقتهای لازم و کافی انجام نگرفته ، منجر به مشکلات زیادی شده است ، از این رو امروزه از روشهای مهندسی ، مانند قرار دادن لایه های غیر قابل نفوذ و جمع آوری و تصفیه مایعات نشت ، برای انتخاب محل دفن زباله استفاده می شود.

تاريخچه دفن بهداشتي زباله

از اوايل قرن بيستم در شهرهاي اروپا و آمريكا، مناطقي براي دفن مواد شهري در نظر گرفته شد. در دهه 1930 چندين شهر در آمريكا با استفاده از ادوات و ابزار سنگين، مواد دفن شده را متراكم كردند و ضمن اين كه در زمين مورد نياز صرفه جويي به عمل آمد، عمل دفن نيز به روش بهداشتي انجام شد. در سال 1933 دادگاه عالي آمريكا تخليه مواد در دريا را ممنوع اعلام كرد. در اين دوره بود كه دفن بهداشتي و استفاده از ترانشه و پوشش مواد مطرح و مورد توجه قرار گرفت.

چندين شهر در آمريكا مثل فرزنو(Fresno) و نيويورك و ارتش آمريكا، روش دفن بهداشتي را با موفقيت انجام دادند.

اين روش سريعاً در شهرهاي ديگر آمريكا توسعه پيدا كرد و در اواخر 1945 حدود 100 شهر و در سال 1960 بيش از 1400 شهر در آمريكا از اين روش براي دفع مواد شهري استفاده مي‌كردند

دفن به روش فوكوكا

طرح دفن نيمه هوازي به روش فوكوكا براي اولين بار در مردادماه ۱۳۷۷ با همت سازمان بازيافت و تبديل مواد شهرداري تهران و پشتيباني فني و مالي دفتر اسكان بشر سازمان ملل متحد (Habitat) و دانشگاه فوكوكاي ژاپن در شكلي نمايشي در منطقه اي به وسعت ۲ هكتار و به صورت “روش سطحي ” (Area Method) اجرا گرديدكه البته بعدها با اضافه نمودن ۷ هكتار ديگر از شكل آزمايشي خارج و به عنوان يك محل دفن واقعي مورد استفاده قرار گرفت اساس روش فوكوكا بر اساس يك فرآيند سادة فيزيكي بنا نهاده شده است.

با بهره گيري از اختلاف دماي موجود بين داخل و خارج مدفن، كه بر اثر انجام فرآيندهاي تجزيه و فساد پديد آمده، هوا از طريق زهكشهاي تعبيه شده به داخل و ميان لايه هاي زباله بطور طبيعي جريان پيدا مي كند . اين عمل ضمن كاهش شديد سرعت توليد گاز متان، موجب بهبود كيفيت شيرابه و همچنين تسريع واكنشهاي بيوشيميايي و كوتاه شدن دوران فعاليت مدفن مي گردد. همچنين در اين روش با تزريق مجدد شيرابه به درون مدفن، كه به روش “بازيافت شيرابه ” معروف است، با بهره گيري از خاصيت ذاتي خود پالايشي (self-purify) لايه هاي زبالة مدفون شده به تثبيت زباله در مراحل اوليه كمك زيادي مي شود . برقراري يك جريان دائمي شيرابه در داخل مدفن موجب واكنشهاي بيولوژيكي، فيزيكي و شيميايي مختلفي ميشود كه علاوه بر كاهش ميزان BOD 5 ,COD و TOC سبب تبديل اسيدهاي آلي موجود در شيرابه به گاز متان و د ي اكسيدكربن م ي گردد كه تأثيرات بسيار مثبتي در بهبود كيفيت شيرابه به همرا ه خواهد داشت در ايران با توجه به بالا بودن درصد مواد آلي در زايدات خانگي (حدود ۶۵ درصد ) و در نتيجه بالا بودن حجم شيرابه و گاز توليدي، به نظر مي رسيد طرح فوكوكا با توجه به اجراي سطحي آن، به خصوص در نقاطي كه داراي سطح آب زير زميني نسبتًا بالايي هستند (مثل شهرهاي شمالي و جنوبي كشور)، ميتوانست يك طرح قابل اجرا و بسيار مناسب باشد.

محاسن روش دفن بهداشتي

اقتصادي است و به سرمايه‌گذاري اوليه كمي نياز است. با اين روش مي‌توان زمينهاي غير قابل استفاده را احيا كرد. با انتخاب اين روش تقريباً هيچگونه آلودگي هوايي ايجاد نمي‌شود. بعد از پرشدن محل دفن از زمين آن مي‌توان براي كاربريهاي ديگران استفاده كرد. نياز به دانش فني پيچيده‌اي ندارد ولي احتياج به كارشناسان خبره خواهد داشت.

معایب روش دفن بهداشتي

معمولاً به حمل و نقل نسبتاً بيشتري در مقايسه با ديگر روشها نياز است. در مقايسه با ديگر روشها به زمين بيشتري نياز است. در وضعيتهاي بد آب و هوايي امكان توقف عمليات دفن وجود دارد. با وجود تمهيدات لازم امكان آلودگي آبهاي سطحي و حتي آبهاي زيرزميني وجود دارد. اين موضوع خصوصاً در فصول پرباران باعث ايجاد مشكل مي‌گردد. پناهگاه مناسبي براي حيوانات مختلف اعم از حيوانات موذي و ساير حيوانات اهلي مي‌باشد. در صورت عدم رعايت استانداردها، امكان انفجار و تخريب محل دفن زياد است. در مقايسه با ساير روشها اشتغال كمتري ايجاد مي‌نمايد.

---